Packed & boxed.

In de gesprekken met Stijn D'hondt die vooraf gingen aan het ontwerp van onze Gallery Box 20/21, kreeg ik een veel ruimer beeld op de functionaliteit van een verpakking dan ik voorheen had. In de eerste plaats linkte ik het verpakken van iets aan het beschermen en misschien ook het samenhouden van dingen die ons dierbaar zijn. Al snel bleek dat er veel meer te vertellen is dan dat. Graag neem ik u vanaf 2 juli mee in een nieuwe tentoonstelling onder de titel Packed & Boxed die het verhaal vertelt van deze boeiende ontdekkingstocht.

Uitpakken is een ritueel geworden. Het is een handeling die bijdraagt tot de belevingswaarde van wat er in het pak zit. Denk maar aan de geschenken die we voor elkaar netjes in papier wikkelen om de spanning er in te houden. Hoe kijken we er soms naar uit om stapsgewijs doosjes en lintjes te openen van producten die via online bestelling de weg naar onze stoep hebben gevonden. In vele gevallen is het zelfs een onomkeerbaar proces. Zegels worden gebroken en papiertjes worden gescheurd.

Hoewel verpakkingen erg zijn geëvolueerd sinds jagers-verzamelaars dierenhuiden en mandjes gebruikten, zijn de verpakkingen zoals we die vandaag kennen nog helemaal niet zo oud. Tot na de Tweede Wereldoorlog bleef onze verpakkingscultuur redelijk hetzelfde. Ze was gericht op het functionele. We gebruikten flessen, bussen, manden, kisten en papier en op dat laatste na, was alles gericht op hergebruik. Pas toen ons consumptiegedrag veranderde gaven we aanzet tot de ontwikkeling van de verpakkingen zoals we die vandaag de dag kennen. De komst van supermarkten zorgde werkelijk voor een aardverschuiving. Producten werden naast elkaar in rekken gezet en de consument moest ze er voor het eerst helemaal zelf uitpakken, zonder winkelier. Al snel werd het omhulsel het eerste communicatiemiddel en met de komst van nieuwe technologieën zoals blikken, folies en drankkartons was de functionaliteit zodanig evident, dat de echte concurrentie speelde op het esthetische.

Verpakkingskunst

In dit tijdscharnier stond ook een nieuw leger van kunstenaars klaar. Zij voelden de veranderende tijdgeest en legden zowel de optimistische ambities als de absurditeiten ervan bloot. In het jaar dat Lotus Bakeries voor het eerst individueel verpakte speculoosjes introduceerde, maakte Christo zijn eerste inpakkunst en bouwde Jan Henderikse in zijn atelier zijn eerste fruitkistjeswand die later te zien was in de Anti-Peinture tentoonstelling in het Antwerpse Hessenhuis.

Joseph Beuys, wiens leven naar eigen zeggen werd gered toen hij na een vliegtuigongeval door de Tartaren werd ingepakt met vilt en boter, deed vanaf midden de jaren '70 onderzoek naar de economische waarde van dagdagelijkse verbruiksgoederen. De werken die daarbij zijn ontstaan zijn onderdelen van zijn Wirtschaftswert-complex: een reeks gesigneerde spullen uit de DDR-winkelrekken en de verpakkingen waarin deze werden overgebracht naar West-Duitsland.

Reiskoffers

Dat verpakking en transport met elkaar verbonden zijn, is onmiskenbaar ook te lezen in het oeuvre van Adriaan Rees. Als reizend kunstenaar worden de sculpturen die in zijn atelier in China ontstaan, steevast voorzien van een uiterst verzorgd handgemaakt valiesje. De kist en de inhoud worden een twee-eenheid en symboliseren samen de reis als ervaring en de ervaring als reis.

De verpakking van nu is een product op zich geworden. De groeiende bewustwording van ons hedendaags consumptiegedrag beslaat niet enkel het product op zich, maar minstens evenveel hoe het is verpakt. Het spreekt voor zich dat anno 2020 duurzaamheid, recycleerbaarheid en hergebruik steeds meer centraal staan. Kunstenaars vinden al decennia lang hun inspiratie in deze thema's. De kleurrijke composities van Duitse kunstenaar Claus-Otto Paeffgen met beschilderde wegwerpkisten of de bricolages van Jan Henderikse confronteren ons met de mogelijkheden en schoonheid van wat we elke dag weggooien.

Met de tentoonstelling Packed & Boxed, neem ik u graag mee in de inzichten die bij mij zijn ontstaan naar aanleiding van het ontwerp van onze eerste Gallery Box. Het is intrigerend hoe de inzichten van een hedendaags ontwerper soms bewust, soms onbewust worden gestuurd door fundamentele aspecten die ook in de recente kunstgeschiedenis zijn terug te vinden. Wij als verzamelaars kunnen ons hierdoor laten inspireren en verwonderen. Ik hoop dat deze tentoonstelling op dat vlak dan ook voor u een vernieuwende ervaring kan zijn.

Stijn Coppejans