Ruimtetijd

Vernissage: vrijdag 5 november vanaf 19.00 u

Ruimtetijd" is een begrip uit de relativiteitstheorie die al sinds 1905 het brede denkkader vormt voor de hedendaagse wetenschappen. Hoewel erg precies meetbaar én toepasbaar, leidt de theorie van de verstrengeling van ruimte en tijd ook tot vele schijnbare tegenstellingen. Een ver doorgedreven toepassing van deze bewezen wetten leidt al snel tot paradoxen die onze intuïtie voorbij gaan en onze klassieke denkstructuren doen wankelen.

Toen ik in mijn hoofd voor het eerst de verbinding maakte tussen het werk van Hans Lemmen en Maurits Cornelis Escher, gebeurde dat heel spontaan. Het leek vooral een gevoelskwestie en ik kon er niet direct de vinger op leggen waarom die link zo natuurlijk aanvoelde. Immers, in de houtsnedes en litho's van Escher zit een grote systematiek. De structuren die hij samenbrengt zijn bijna mathematisch van aard. Het werk van Hans Lemmen daarentegen, gaat in de eerste plaats over het verband tussen mens en landschap en mens en dier. Het Kunstenmuseum Den Haag schrijft de tekeningen van Hans Lemmen een soort ‘archaïsche’ kwaliteit toe: ze lijken zich aan het tijdelijke en incidentele te onttrekken.

Tijdens mijn solopresentatie met Hans Lemmen op ArtOnPaper Amsterdam, kwam ik te weten dat ook anderen het zagen: er is meer dan enkel een intuïtief verband tussen het werk van Lemmen en Escher. Beide kunstenaars brengen in hun werk verschillende tijd- en ruimtelagen door elkaar. De cyclische gedachte en zelfs het concept oneindigheid zijn in het werk van beiden terug te vinden, elk weliswaar in een andere vorm. Daarenboven werken beide kunstenaars met de ingrediënten uit hun directe omgeving. Ze maken beelden met wat we kunnen zien en wat we kunnen aanraken: het landschap, de dieren, werktuigen, torens en gebouwen. Zowel de microscopische wereld als het astronomische komen niet in het werk voor.

We voelen ons immers in de eerste plaats verbonden met de natuur en de wereld om ons heen door onze dagdagelijkse waarnemingen en ervaringen. Toch is ook het ongenaakbare permanent onderwerp van het werk: de ideeënwereld en de droomwereld. Ons abstract denkvermogen verbindt ons immers ook met zaken die er niet zijn. Zo zijn we in staat om aan de hand van archeologische vondsten na te denken over het leven van mensen van duizenden jaren geleden. We kunnen ons dankzij een zeker mathematisch inzicht inleven in droomwerelden met eeuwig stromende watervallen en oneindige trappen.

Net zoals we bij Escher transformaties terugvinden waarbij vormen en figuren in elkaar overvloeien, zien we bij Lemmen vermengingen van positieve en negatieve beelden. Achtergrond en onderwerp zijn vaak inwisselbaar en er ontstaat een overvloeiing die door vrije associatie en onze verbeeldingskracht een nieuwe dimensie in het werk teweeg brengen.

De tentoonstelling Ruimtetijd moet een ontdekkingstocht worden waarbij de verbanden en tegenstellingen tussen de werken van Maurits Cornelis en Hans Lemmen scherper worden gesteld. Zonder de drang om beide kunstenaars met een directe lijn aan elkaar te verbinden, hoop ik toch enkele opmerkelijke elementen uit hun werken samen te brengen om zo de aandacht te vestigen op de bijzondere kwaliteiten in de praktijk van beide kunstenaars.