Less is enough (Be my guest II)

In september stelt Stijn Coppejans zijn galerie opnieuw open voor een externe curator. Met het jaarlijks terugkerende initiatief 'Be my guest' probeert Coppejans Gallery zijn blik te verruimen en inzicht te krijgen in hoe anderen naar de galerie en haar potentieel kijken.

Na een eerste geslaagde editie in 2022 met kunstcollectief FAAR, is het nu de beurt aan Manuela Klerkx. Zij selecteerde drie kunstenaars die volgens haar perfect in de werking van de galerie passen. De keuze is inderdaad gevallen op drie onderzoekende kunstenaars uit drie generaties, elk met een spannend oeuvre dat zichtbare en onzichtbare linken draagt met de actuele stromingen en de kunstgeschiedenis.

Less is enough

curator: Manuela Klerkx

Het motto ‘Less is more’ komt uit het prachtige gedicht ‘The Faultless Painter’ van de Engelse dichter Robert Browning (1812-1889) uit 1855 en werd in 1947 door de Duits-Amerikaanse architect en meubelontwerper Ludwig Mies van der Rohe (1886-1969) overgenomen ter illustratie van zijn modernistische opvatting dat vorm en structuur in disciplines als architectuur en design tot een minimum terug moesten worden gebracht omdat eenvoud en minimalisme effectiever en esthetischer zouden zijn dan overdaad.

Met het ontstaan van het Postmodernisme, eind jaren zestig van de vorige eeuw, ondervond deze rationele, formele benadering van beeldende kunst en architectuur steeds meer kritiek en moest zij plaatsmaken voor een emotionelere en minder ‘verheven’ benadering met ruimte voor complexiteit, kleur, ironie en verbeelding. De Amerikaanse architect Robert Charles Venturi (1925-2018) muntte deze visie, die zich niet alleen in de beeldende kunst en de architectuur, maar ook in de filosofie en muziek liet gelden, met zijn uit 1966 daterende uitspraak ‘Less is a Bore’.

Nu naar de kunstenaars Frans Klerkx (Mill, 1932), Alexandra Roozen (Purmerend, 1971) en Ine Vermee (Tilburg, 1954) wier werk in deze tentoonstelling voor de eerste keer is samengebracht. En niet omdat hun werk onder de categorie ‘Less is more’ of ‘Less is a bore’ zou vallen. Integendeel. Hun kunst heeft niets van doen met het hard-edge minimalisme van het modernisme of de eclectische kunst uit het postmoderne tijdperk. De titel ‘Less is enough’ is evenmin bedoeld om een nieuwe stroming te definiëren maar om het werk te duiden van een aantal kunstenaars voor wie een beetje minder al genoeg is om indringend, eigenzinnig werk te maken dat noch rigide, noch saai is, maar meebuigt met de verrassende en onverwachte momenten en obstakels waarvoor zij kunnen komen te staan. Niets meer en niets minder.

Je zou kunnen zeggen dat de potloodtekeningen van Roozen het resultaat zijn van een ‘spoorzoeken’ naar alle zintuiglijke (ook de auditieve), fysieke en machinale aspecten van het tekenen met grafietpotlood; dat Klerkx’ papieren, geometrische vouwsels voortkomen uit een uiterst verfijnd spel tussen de maker en een vel papier, een schaar en een potlood en dat Vermee onderzoek doet naar de invloed van verschillende technieken (zoals lak, emaille, textiel en inkjet) op de werking van witkleuren, met betrekking tot oppervlak, textuur, licht- en kleurwerking. Niet de illusie van een afbeelding maar de realiteit van het maken is wat deze kunstenaars delen. In zoverre sluit hun aanpak aan bij die van de Amerikaanse schilder Robert Ryman (1930-2019) die zei: ‘De vraag is niet wat je moet schilderen, maar hoe je moet schilderen.’

Wat bij het zien van het werk van deze kunstenaars opvalt is dat iedere beweging, iedere centimeter en iedere keuze ertoe lijkt te doen. De handeling mag best groots zijn, het beeld best speels en het oppervlak mag glanzen zolang het werk erop vooruitgaat, zo niet, dan is minder genoeg. Niet vanuit het dictaat van een vooropgezet plan of een theorie maar vanuit het proces zelf, gebaseerd op de vraag wat het werk nodig heeft om zich in zijn essentie/wezen te manifesteren.

De uiterst coherente combinatie van idee en uitvoering van hun al meer dan vijfentwintig jaar lopend onderzoek is zo uniek dat je niet anders kunt dan je realiseren dat deze kunstenaars eindeloos hebben nagedacht over het hoe en waarom van hun handelen en de gevolgen daarvan. Monumentaliteit en intimiteit, het statische en het dynamische, het rationele en het gevoelige, het harde en zachte gaan in hun werk moeiteloos samen. Als toeschouwer voel je dat er een geestelijke en ambachtelijke strijd is gestreden tussen mens en materie. De ontvanger hoeft daarom geen moeite te doen het kunstwerk te ontcijferen, dat heeft de kunstenaar, in zijn/haar zoektocht naar artistieke en geestelijke verrijking, al lang voor hem/haar gedaan, door dermate diep tot de kern van zijn/haar idee, gevoelens, medium en techniek door te dringen dat alleen de essentie genoeg is om zichzelf en de kijker te verwonderen. Want minder is genoeg.

Manuela Klerkx, augustus 2023